Aşağıdaki bölümde gübrelemede kullandığımız, yurdumuzda imal edilen, santrifüjlü suni gübre dağıtma makinelerinden bahsedilecektir, bunların ayar ve bakımlarını anlatılacaktır.

Resim 1 : Santrifüj gübre dağıtma makinası

Parçaları
1- Depo: Huni şeklinde olup, atılacak gübreyi taşır:
2- Karıştırıcı: Deponun alt kısmında topaklaşma veya köprü oluşturarak, akmayan gübreye akıcılık sağlar.
3- Fırlatıcı (Dağıtıcı) Kanatlar: Dağıtıcı disk üzerine yerleştirilmiş kanatlar olup, gübreyi uzağa veya yakına fırlatma görevi yapar. Fırlatma uzaklığı kanatların disk üzerindeki konumlarının değiştirilmesi ile ayarlanır.
4- Gübre Dağıtıcı Diskler: Dişli kutusundan sağladığı dönme hareketi ile gübreyi tarlaya saçar
5- Dişli (Şanzıman) Kutusu: Traktör kuyruk milinden gelen hareketi diske iletir.
6- Sürgülü Gübre Çıkış Deliği: Atılacak gübre miktarını ayarlamaya yarar.

Makinenin traktöre bağlanması: Önce traktördeki ayarsız alt bağlantı kolunu, sonra ayarlı kolu ve en son olarak üst bağlantı kolunu (orta kol) bağlayın. Aleti sökerken tam aksi sıra ile önce orta kol bağlantısını çıkarın.

Makinenin tarlaya götürülmesi: Traktörü bir dakika kadar çalıştırın. Aleti ana hidrolik kolu ile kaldırın. Yoldaki sarsıntılardan hidrolik sistemin zarar görmemesi için emniyet kilidini takın. Gergi zincirlerini gererek, yolda oynama ve salıntı yapmasına engel olun. Aleti tarlaya boş olarak götürün, gübreyi tarlada koyun.

Tarlada gübrelemeye başlamadan önce; traktör hidrolik kumanda kolunu pozisyon kontrol konumuna getirerek yükseklik ayarı yapın.Pozisyon kontrol konumunda, hidrolik kolu hafifçe oynattığınızda; alet yukarı kalkar, bir seviyede durur, kola tekrar hareket verirseniz, biraz daha kalkar tekrar durur, yani,çeki kontrolde olduğu gibi en üst noktaya kadar çıkmaz.

Resim 2 : Disklerin yerden yükseklik

O halde disklerin yerden yüksekliği ne kadar olmalıdır? Atılan gübrenin özelliğine göre 55-85 santimetre kadar olmalıdır. Ancak en doğrusu aletin bakım kullanma kılavuzu veya alet üzerine yapıştırılmış bir etiket varsa, bunların talimatlarına uyulmasıdır. Eğer böyle bir talimat yoksa, size şu tavsiyede bulunabiliriz.

Resim 3 : Toz gübrede kullanılan rüzgar perdesi

Resim 4 : Kristal, granüle gübrede ayar

Kristal ve granüle gübrelerde ise, disk yüksekliğini, yerden 75 santimetre yukarıda olacak şekilde hidrolik kumanda kolu ile ayarlamak gerekecektir.

Dekara Atılacak Gübre Miktarı'nı ayarlayabilmek için, 540 devir/dakika kuyruk mili dönüşünde, hangi traktör ilerleme hızında, gübre çıkış deliğinin hangi açıklıkta olacağının bilinmesi lazımdır.

Bunun için; bugün her gübre atma makinesi üzerine yapıştırılarak verilen ayar tablolarından faydalanılır.

Sonraki sayfada örnek olarak verilen ayar tablosunda: Dağıtılacak gübre çeşidine göre traktör kuyruk milinin 540 devir/dakikasında, traktör ilerleme hızı ve gübre çıkış deliği açıklık değerleri verilmiştir.

    
Tablo’nun kullanılması:

Bunu bir örnek gübreleme ile açıklayalım. Dönüme 15 kg süperfosfat (granüle) gübresi atılmak isteniyorsa, makinenin ayar değerleri aşağıda açıklanan şekilde bulunur.
* Tablonun orta bölümünden 15 kg/dekar değeri veya buna en yakın değer 15,1 değeri bulunur.
* 15,1 değerinin bulunduğu sütunun yukarısına çıkılarak en üst sırada gübre çıkış deliği açıklık ayar değeri “7” rakamı bulunur.

Resim 5 : Fiat 55-46,65-46 tip traktörlerin traktörmetresi

Resim 6: Kullanılacak vites kademesinin bulunması
     
* Daha önce bulunan 10 km/saatlik ilerleme hızını traktör kuyruk mili 540 devir/dakikada (motor 1970 devir/dakikada) dönerken traktörün kaçıncı vites kademesinde yapabileceği; ya traktörmetreden ya da bu örnekte olduğu gibi traktörmetre üzerinde okunamıyorsa aşağıda açıklanan hesaplama yöntemiyle bulunur.

* Bulduğunuz vites kademesinde çalışmaya başlayın.

Makine içine bir miktar gübre konularak kontrol edilir. Fazla atılmış ise gidiş hızı artırılır veya sürgü kapatılır, az atılmış ise hız azaltılır veya sürgü açılır.

Katlama Payı

* Gübre fırlatma uzaklığı
* Disklerin devir sayısına
* Kanatçıkların konumuna
* Disklerin yerden yüksekliğine
* Disklerin meyiline
* Gübrenin çeşidine
* Tarla yüzeyine
* Rüzgar olup-olmamasına göre değişmektedir.

Resim 7 : Katlama

Gübreleme esnasında arkayı kontrol ederek atılan gübre miktarında azalma olup-olmadığı kontrol edilmelidir. Azalma varsa anlamı, depo içindeki gübrenin sıkışma, topaklaşma ve benzeri sebeplerden akışını azalttığı veya kaybettiğidir. Bunu engellemek için depo içindeki gübre karıştırılmalı ve karıştırıcının görevini yerine getirmesine yardımcı olunmalıdır.

                    

Resim 8: Gübrelemede rüzgar siperliği kullanımı
       
Eğimli arazide çalışma ve yan rüzgarlar dağılım düzgünlüğünü bozar. Rüzgarlı havalarda branda bezinden veya naylondan bir rüzgar siperi kullanılabilirse de bununla makinenin iş genişliği 3-5 m’ye düşer.

Kullanma ve Bakım
Kullanma:

- Asılı tiplerde özellikle santrifüj dağıtıcılarda çalışma sırasında yükseklik değiştirilmemeli, traktörün ön seçme kolu pozisyon kontrolde olmalıdır.
- Engebeli yerlerde fazla hızlı çalışılmamalıdır.
- Katlamalar iyi yapılmalı, gerekirse işaret kullanılmalıdır.
- Ayar düzenleri sık sık kontrol edilmelidir.
- Santrifüj dağıtıcılarla rüzgarlı havalarda perde yoksa çalışılmamalıdır.

Bakım:
- Toz insanlar için olduğu kadar traktör ve makine içinde zararlıdır. Çalışmadan sonra traktör ve makine iyice temizlenmelidir.
- Aşınmış ve kırılmış parçalar değiştirilmelidir.
- Parlak olan yerlere koruyucu yağ sürülmeli ve yağlanmalıdır.
- Santrifüjlü gübre atma makinesinde dişli kutusu yağı kontrol edilip gerekirse SAE 90 numaralı yağdan katılmalıdır.
- Mafsalların temizliğine ve yağlanmasına dikkat edilmelidir.                                                      

Emniyet Kuralları
                                                                     
- Bazı gübre çeşitleri insan sağlığı için zararlıdır. Bunun için koruyucu maske takılması ve rüzgar yönüne dikkat edilmelidir.
- Kullanma kitabı çok dikkatlice okunmalı verilen bilgilere harfiyen uyulmalıdır.
- Kuyruk mili ve zincirler muhafazasız çalıştırılmamalıdır.
- Arıza veya herhangi bir sebeple durmada kuyruk mili derhal durdurulmalıdır.
- Destek tekeri ile ön aksa inen yük sınırlandırılmalıdır.

İyi Bir Mineral Gübre Dağıtıcıda Aranacak Özellikler

- Bütün gübre çeşitlerini (Toz, Kristal, Granül) dağıtabilmeli,
- Gübrenin özelliğine göre hassas olmalı,
- Üst kısmında bir tel ızgara bulunmalı (topaklanmış gübreler böylece ufalanır),
- Mafsallı şaftı emniyet kavramalı veya kesme pimli olmalı,
- Gübre dozu ayar skalası makinenin üzerine yapıştırılmış veya perçinlenmiş olmalı,
- Gübre sandığında, gübre köprü yapmamalı, bir karıştırıcısı olmalı,
- Rüzgara karşı da gübre dağıtabilecek durumda olmalı,
- Tarlanın düz ve engebeli oluşu dağıtmasına etki etmemeli,
- Gübre dozu ayarı basit ve emniyetli olmalı,
- Küçük miktardan (50 Kg/ha) büyük miktarlara kadar (1200 Kg/ha) gübreyi toprak şartları ve arazi türüne (iniş, bayır, donmuş toprak) bağlı kalmaksızın dağıtabilmeli,
- Bütün iş genişliği boyunca eşit gübre dağıtabilmeli,
- Deposu yeteri derecede büyük olmalı ve çok kısa zamanda doldurulabilmeli,
- Gübrenin yıpratıcı etkisine karşı sağlam olmalı,
- Temizlenmesi kolay olmalıdır.