GYTTJA’NIN TOPRAKTA ENZİM AKTİVİTELERİ İLE KADMİYUM KAPSAMI ÜZERİNE ETKİSİ

ÖZET

Bu çalışmada, Afşin-Elbistan linyit kömürü havzasından temin edilen kömürlü gidya (KG), humuslu gidya (HG) ve ham linyit’in (L) toprağın N, P, S ve C döngülerinde görev alan enzim aktiviteleri ile ekstrakte edilebilir kadmiyum (Cd), pH, EC, kireç ve organik madde (OM) kapsamları üzerine etkileri 180 günlük inkübasyon denemesi süresince değerlendirilmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre, KG, HG ve L’in %4 ve 8’lik uygulamalarında tespit edilen Üreaz ve Beta glikosidaz aktivite değerleri en yüksek değerler olup, uygulamalara göre büyükten küçüğe doğru KG> L > HG şeklinde sıralanmıştır. KG, HG ve L’in %4 ve 8’lik uygulamalarında tespit edilen sülfataz aktivite değerleri en yüksek değerler olup, uygulamalara göre üreaz aktivitesinden farklı olarak büyükten küçüğe doğru SülfatazKG  > SülfatazHG > SülfatazL şeklinde sıralanmıştır. Topraklara artan dozlarda KG ilave edildiğinde alkali fosfataz enzim aktivitesi üreaz aktivitesinde olduğu gibi doz ve zamana bağlı olarak ilk 3 aylık dönemde artış göstermiş daha sonra azalmıştır. Ancak aktivite değerleri başlangıç değerlerine göre fazla bulunmuştur. HG ve L uygulanmış topraklarda ise alkali fosfataz aktiviteleri ilk 1 aylık periyotta artmış daha sonra zamana bağlı olarak azalmış ve başlangıç değerlerinin altına düşmüştür. Buna göre KG toprakların üreaz,  glikosidaz, aryl-sülfataz ve alkali fosfataz aktivitesine diğer HG ve L’e göre daha fazla etkili olmuştur.

Toprakların DTPA ile ekstrakte edilebilir Cd kapsamları bütün KG dozlarında tüm zamanlarda kontrol toprakları ile aynı bulunmuş, HG ve L uygulanmış topraklarda ise inkübasyonun 1. ve 180. günlerinde tüm dozların uygulandığı topraklar ve kontrol topraklarında Cd değerleri aynı iken 90. günde kontrolden farklı bulunmuş olup artış göstermiştir. Üç materyal de artan doza bağlı olarak toprağın OM miktarlarını kontrol topraklarına göre artırmış olup, en fazla OM artışı L uygulanmış topraklarda belirlenmiştir, bunu sırasıyla KG ve HG takip etmiştir. KG toprakların kireç miktarını etkilemezken, HG bir miktar artırmış, L ise azaltmıştır. Bunun sebebi, denemede kullanılan organik materyallerin farklı kireç içeriklerine sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Genel olarak EC değerlerindeki değişimler ele alındığında; en yüksek EC değerleri ham linyit uygulanmış topraklarda belirlenmiştir. Linyitin bütün dozlarında EC değerleri kontrol toprağından yüksek bulunmuştur. KG ve HG uygulanmış topraklarda ise yüksek uygulama dozlarında (% 4 ve % 8) toprakların EC değerleri kontrolden fazla bulunmuştur. Genel olarak pH değerlerindeki değişimler ele alınacak olursa; HG toprakların pH’sını etkilemezken, KG bir miktar azaltmış ve L ise toprağın pH’sını en fazla azaltmıştır. Bunun sebebi, denemede kullanılan organik materyallerin farklı pH değerlerine sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Elde edilen bulgular kömürlü gidyanın tarımsal amaçlı kullanımlar açısından daha avantajlı olabileceğini göstermiştir